Je mag ook niks meer zeggen

`Je mag ook niks meer zeggen´. Een veelgehoorde klacht, die vooral in de context van comedy vaak te horen is. Op zichzelf is het begrijpelijk. Als cabaretier of standup comedian zou je overal grappen over moeten kunnen maken. Daarnaast is het juist spannend als iets taboe is. Dat je alles moet kunnen zeggen op een podium is volgens mij absoluut geen controversieel statement. De een legt de grens wat verder dan de ander, maar je zult in Nederland als cabaretier niet opgepakt worden voor wat je op een podium verkondigt.

Lachen om Moslims

Een voorbeeld: je zou geen grappen meer over Moslims kunnen maken. Youp van ‘t Hek heeft meerdere malen verkondigd dat hij dit niet meer durft. Bijvoorbeeld in dit interview in de Volkskrant, maar ook in een van de stompzinnigste docu’s die ik zelf ooit gezien heb, “Dat zijn geen grappen”. Daarin vertelt Youp dat hij “geen zin heeft in dat mes”. Als dit echt zo’n reële angst is vraag ik me af waarom hij zich blijkbaar wel comfortabel voelt dit in interviews te verkondigen. Het lijkt meer een afleidingsmanoeuvre waarin hij toch mooi zijn sneer uit heeft kunnen delen dan een oprechte bezorgdheid. Maar belangrijker is het punt: kun je geen grappen meer maken over de Islam? Tuurlijk kan dat, als je dat graag wilt. Een andere vraag die een cabaretier zich eerder kan stellen: hoe interessant is dat nog? De partij die Moslims tot tweederangs burgers wil maken heeft al jaren een substantieel aantal zetels in de Tweede Kamer. Het komt dan meer neer op de vraag: “wat is de functie van humor en satire?” “Hoe moedig is het een groep te beschimpen die al zoveel te verduren krijgt?” In een democratisch land lijken dat me veel relevantere vragen.

Lachen om Christenen

Een andere vraag die gesteld kan worden: is het dan wel ok om grappen te maken over Christenen? Hoewel de meeste van deze grappen ondertussen ook een baard hebben, ligt dat wat mij betreft toch wat anders. Ten eerste is de Nederlandse cultuur sterker getekend door het Christendom dan door de Islam. Ik kan makkelijker grappen maken over bijvoorbeeld Katholicisme, omdat ik veel meer van dichtbij heb gezien. Ten tweede zal een grap over Christenen in Nederland niet snel uitmonden in vijandigheid. Er is geen partij (laat staan een met 20+ zetels) die pleit voor een bijbelverbod of het sluiten van de kerken. Degenen die satire zo hoog hebben zitten zouden dan ook meer kunnen reflecteren op de rol van satire. Beroering was er trouwens ook toen in het Sinterklaasjournaal het plaatsje Kruisigem werd afgebeeld. Ook dat vond ik trwouens niet heel grappig, maar ook hier vonden veel mensen het ongepast.

Lachen om transgenders

Een andere groep waar je toch zeker wel grappen over moet kunnen maken zijn transgenders. In het programma Voetbal Inside (inmiddels Veronica Inside) schuift René van der Gijp aan als “Renate”, compleet met jurk en pruik. Hilariteit alom. Ik heb niet zoveel zin om het filmpje hier te delen, je kunt het makkelijk vinden als je wilt. En de vraag die je hier dan kunt stellen: is dat nou echt leuk? Mensen werden boos, en VI verdedigde zich als altijd: het was satire. Maar was het satire? Ik denk dat dit nog het grootste probleem is met deze school van “denkers”. Taboes zijn verkeerd, je moet overal om kunnen lachen is het devies. Dat betekent echter niet dat alles ook daadwerkelijk leuk is. Je moet nog wel je best doen om een grap te maken. Comedians als Bill Burr en Ricky Gervais feliciteren zichzelf graag met het feit dat ze alles durven zeggen. Hierbij lijken ze bijna te vergeten dat grappen maken over moslims, mensen van kleur of transgenders niet per definitie leuk zijn.

Mijn conclusie is dat het loslaten van makkelijke grappen over homo’s, moslims, transgenders of andere minderheden vaak juist tot betere, originelere grappen leidt. Neem bijvoorbeeld de serie Sex Education, of een comedian als Hannah Gadsby. Een wat gedateerde kijktip, maar de mensen die Bill Burr of Ricky Gervais dapper vinden beveel ik met name haar show Nanette (op Netflix) van harte aan. Dit legt veel beter uit waar satire en het aanvallen van de macht om draaien dan ik in 1000 blogs zou kunnen.

Bonuscontent

Voor mijn trouwe lezers (thanks allebei) nog wat bonuscontent.

James Acaster over Ricky Gervais

whenever Gervais trends so should this pic.twitter.com/bJVOb36nt4

— Sorcha Ní Nia (@Luiseach) April 27, 2021

Een paar voorbeelden van voorvechters van het vrije woord die weglopen als het moeilijk wordt.

Tucker Carlson vs Rutger Bregman

Piers Morgan loopt weg in de discussie over Meghan Markle